Warianty Protokołu GAPS

W ostatnim czasie zostałam zbombardowana ogromną liczbą pytań o to, co to jest Dieta GAPS, czy Faza Wstępna, to to samo, co Faza Pierwsza, czy na Fazie Pierwszej je się tylko rosoły, czy można zacząć od Fazy Drugiej, czy każdy musi zacząć od Fazy Wstępnej… Postanowiłam więc przedstawić Ci Protokół GAPS 😊

Historię Protokołu GAPS, jego założenia i cele opisałam w osobnym artykule pt. „Dieta GAPS”, a poniżej znajdziesz informacje na temat wszystkich wariantów Protokołu GAPS wraz z opisem produktów, które się w nich pojawiają.

Dwie najbardziej znane wersje Protokołu GAPS to:

• GAPS Introduction Diet, czyli Dieta Wstępna GAPS (lub Dieta Wprowadzająca GAPS), która jest podzielona na sześć faz(Faza Pierwsza, Druga, …, Szósta)

• oraz Full GAPS Diet, czyli Pełna Dieta GAPS

Te dwie wersje zostały opisane w książce „GAPS Zespół jelita-mózg”. Jest ona dostępna w sklepach: www.laboratoriummarzen.pl oraz www.siezyw.pl.

Wieloletnia praktyka i praca z pacjentami pokazały dr Natashy, że w niektórych przypadkach konieczne są bardziej restrykcyjne podejścia. Na tej podstawie wyewoluowały:

• No Plan GAPS Diet, czyli Dieta GAPS bez Warzyw
• Ketogenic GAPS Diet, czyli Dieta GAPS w wersji Ketogenicznej
• GAPS Liquid Fast, czyli Post GAPS
• More Plan GAPS Diet – czyli Dieta GAPS z Większą Ilością Warzyw

Wszystkie te opcje zostały opisane w książce „GAPS Physiology Syndrome” dostępnej póki co w języku angielskim.

DIETA WSTĘPNA GAPS

Jest to wersja diety, w trakcie której następuje bardzo duża regeneracja układu pokarmowego może jej towarzyszyć detoks organizmu (nie zawsze – są to tzw. reakcje wymierania/”die off”) – w większości przypadków warto w pewnym momencie przejść przez Dietę Wstępną GAPS.

Jest podzielona na sześć faz, w każdej bardzo stopniowo wprowadza się kolejne produkty, w zależności od tego jak są tolerowane przez pacjenta, czy ich wprowadzaniu towarzyszą jakieś objawy ze strony układu pokarmowego, np. biegunki i bóle brzucha. Po przejściu przez wszystkie sześć etapów Diety Wstępnej GAPS płynnie przechodzi się na Dietę Pełną GAPS.

FAZA I

Pojawiają się w niej produkty, które są najdelikatniejsze dla jelit, działają jak balsam do ciała od wewnątrz układu pokarmowego, mają największe znaczenie dla regeneracji organizmu. Są to:

• krótko gotowane rosoły na mięsie lub rybach, kościach i chrząstkach (nie na samych kościach),
• zupy na bazie rosołów, gotowane mięso z rosołów,
• podroby, czyli multiwitamina,
• napary ziołowe i imbirowe,
• opcjonalnie symboliczne ilości miodu,
• soki z kiszonych warzyw – w indywidualnie dobranych dawkach,
• nabiał w postaci jogurtów, kefirów, serwatki i kwaśnej śmietany – w zależności od reakcji na nabiał i objawów ze strony układu pokarmowego,
• tłuszcze zwierzęce,
• dozwolone przyprawy to sól i pieprz.

Posiłki w tej fazie: śniadania, obiady i kolacje wyglądają tak samo. Szczegółową listę produktów, wraz z opisem, wieloma wskazówkami i ciekawostkami oraz przepisami dostosowanymi do Fazy I zamieściłam w moim e-booku „Dieta GAPS FAZA I. Przepisy, Wskazówki, Lista Zakupów”.

Faza II

Wygląda z grubsza jak Faza I, przy czym pojawia się w niej kilka nowych produktów:

• surowe żółtka dodawane do bulionów – kolejna multiwitamina! Przy okazji polecam wywiad z prof. Trziszką, pt. „Naukowa prawda o jajkach” dostępny na platformie YouTube na kanale PAZ TV. Następnie wprowadza się jajka gotowane na miękko,
• fermentowana ryba, np. Gravlax, solone śledzie lub Ceviche,
• zapiekanki i potrawki,
• świeże zioła, np. natka pietruszki (dodawane do wywarów, zapiekanek i potrawek),
• opcjonalnie również GAPS skake’i, czyli koktajle ze świeżo wyciskanego soku z dodatkiem surowych jajek oraz tłuszczu.

Tę fazę również opisałam bardzo szczegółowo w moim e-booku: „Dieta GAPS FAZA II. Przepisy, Wskazówki, Lista Zakupów”

FAZA III

Jest to wyczekiwany przez wiele osób etap, bo mogą się na nim zacząć pojawiać „normalne” śniadania!

• jajka w każdej postaci, zwłaszcza z płynnym żółtkiem,
• awokado – pierwsze źródło błonnika w surowej postaci – często wprowadzenie awokado jest dobrym wyznacznikiem czy układ pokarmowy danej osoby jest gotowy do tego, aby wprowadzać kolejne produkty. Jeżeli będziesz dobrze reagował na awokado, to jest duża szansa na to, że na pozostałe produkty z tej fazy również.
• kiszone warzywa (nie tylko soki z kiszonek), np. kiszona kapusta,
• warzywa duszone w dużej ilości tłuszczu (tzw. sautéeing), np. szkolna cebulka na maśle lub gotowane w wodzie (a nie tylko w rosole w postaci zup), np. marchewka z groszkiem i masłem,
• domowe masło orzechowe, z odpowiednio przygotowanych orzechów  (namoczonych, fermentowanych lub skiełkowanych) – jest to pierwszy etap wprowadzania orzechów do diety. Mało orzechowe możesz wykorzystać do przygotowywania naleśników – jako dodatek, nie podstawa diety,
• pieczony boczek, można go najpierw zamarynować na kilka godzin w soli i przyprawach,
• w fazie trzeciej możesz używać wszystkich ziół i przypraw (no może poza papryczką chilli).

FAZA IV

• oliwa z oliwek – nierafinowana, extra virgin,
• mąka orzechowa – podobnie jak masło orzechowe – przygotowana samemu, można upiec z niej chlebek.

Znów podkreślę, że orzechy w dowolnej postaci są jedynie dodatkiem do diety, a nie jej podstawą. Wiele osób wpada w pułapkę: zamienia pieczywo pszenne na chlebki migdałowe. Chciałabym, żebyście zdali sobie sprawę z tego, że żywienie w trakcie protokołu GAPS wygląda inaczej niż na „standardowej diecie”. Podstawą diety GAPS nie jest chleb, nawet z odpowiednio przygotowanych orzechów, a odżywcze zupy, rosoły, mięso, jajka, kiszonki, czyli wszystkie produkty wprowadzone w pierwszych dwóch fazach.

• wprowadzić świeżo wyciskane soki warzywne (jeżeli GAPS shake’i nie zostały jeszcze wprowadzone), zaczynając od niewielkich ilości soku z marchewki.
• bardziej zaawansowane techniki gotowania, czyli pieczenie, duszenie, delikatne grillowanie.

FAZA V

• surowe warzywa, zazwyczaj pierwsze to sałata i ogórek, choć nie polecam wprowadzać sałaty zimą, poza sezonem, wtedy lepiej jest zacząć od surówki z drobno potartej marchewki,
• świeżo wyciskane soki z dodatkiem owoców – w tym wypadku również polecam skupić się przede wszystkim na owocach sezonowych,
• duszone owoce z dodatkiem tłuszczu, np. prażone jabłko z masłem lub kwaśną śmietaną.

FAZA VI

• surowe owoce (na początku bez skórki i gniazd nasiennych),
• ciasta i desery – od święta,
• suszone owoce,
• można też włączyć smażone w tłuszczu zwierzęcym mięso.

Z tych wszystkich sześciu faz najważniejsze są pierwsze dwie. Dają Twojemu ciału ogromne możliwości do głębokiej regeneracji i odbudowy ścian jelit. Produkty, które wprowadza się na samym początku są najważniejsze w trakcie wszystkich kolejnych faz, jak i na Diecie Pełnej.

Nie musisz zaczynać od Diety Wstępnej – zacznij od tego momentu, w którym czujesz się najbardziej komfortowo i dopiero wtedy wprowadź Dietę Wstępną GAPS. Pomocne w wyborze miejsca, od którego warto by zacząć w Twoim przypadku, będą wskazówki, które zawarłam w moim drugim e-booku.

DIETA PEŁNA GAPS

Najbardziej ogólna wersja diety GAPS – jest to protokół kierowany do osób:

• które dopiero zaczynają swoją przygodę z GAPS i wprowadzenie zbyt wielu drastycznych zmian w ich diecie skończyłoby się fiaskiem,
• jest to również plan dla osób, które nie mają poważnych problemów zdrowotnych, a chciałyby wzmocnić swój organizm,
• dla tych, które przeszły przez Dietę Wstępną i chcą kontynuować Dietę GAPS,
• dla osób, u których zbyt duży detoks mógłby całkowicie zaburzyć zdrowienie (kiedy detoks organizmu jest zbyt duży, organizm się nie regeneruje) – u tych osób warto zacząć od diety pełnej i po kilku miesiącach spróbować diety wstępnej.

W trakcie Pełnej Diety GAPS od razu można spożywać wszystkie dozwolone na diecie produkty (z wyjątkiem tych, które są problematyczne/alergizujące dla danej osoby):

• mięso i ryby: surowe, gotowane, duszone, pieczone, grillowane, smażone,
• podroby, zwłaszcza wątróbka i szpik kostny,
• jajka: w dowolnej postaci, zwłaszcza z płynnym żołtkiem,
• kiszone warzywa i owoce,
• nabiał fermentowany z mleka niepasteryzowanego, m.in. jogurty, kefiry, kwaśna śmietana, serwatka, niektóre rodzaje sera (kiedy układ pokarmowy będzie zdrowy, można wprowadzić również słodkie, niepasteryzowane mleko),
• wszystkie rodzaje tłuszczów zwierzęcych,
• oliwa z oliwek i olej sezamowy oraz tzw. oleje suplementy, jak olej z czarnuszki, wiesiołkowy itp. – wyłącznie spożywane na zimno, np. do sałatek; nierafinowane, extra virgin,
• olej kokosowy i palmowy – nierafinowane, niedezodorowane – można na nich smażyć i gotować,
• warzywa (poza ziemniakami, batatami, pochrzynem i pasternakiem oraz niektórymi strączkami: bobem i ciecierzycą): mogą być surowe w postaci surówek, ale również gotowane, duszone, smażone,
• owoce – wszystkie, zwłaszcza sezonowe i wyłącznie dojrzałe,
• orzechy – odpowiednio przygotowane przez moczenie, fermentowanie lub kiełkowanie,
• zioła i przyprawy,
• napary ziołowe i z imbiru,
• miód – to jest jedyny słodzik na diecie GAPS, nie ma tutaj erytrytolu, ksylitolu, cukru, syropu z agawy, klonowego itd.

Dieta GAPS w wersji Pełnej wygląda jak dieta Paleo – można by powiedzieć, że jest to jedna z odmian tej diety, przy czym podstawą diety GAPS są buliony i rosoły. Dobrze by było, aby pojawiały się minimum raz dziennie w trakcie Pełnej Diety GAPS.

Jeżeli chciałbyś przejść na Dietę GAPS, ale przeraża Cię wizja zbyt wielu zmian na raz – spróbuj zrobić to małymi kroczkami – wprowadzaj do swojego menu coraz więcej produktów zgodnych z Dietą GAPS – zwłaszcza zup i rosołów, a po pewnym czasie przekonasz się o tym, jak niewiele dzieli Cię do Diety Pełnej GAPS. Każdy punkt startowy jest dobry!

„Wystarczy, że postawisz pierwszy krok, a odmienisz świat”

Regina Brett

DIETA GAPS BEZ WARZYW

Ta wersja Diety GAPS jest bardzo podobna do diety Carnivore, natomiast podstawą Diety GAPS są wywary – tak jest również w tej wersji.

To opcja przede wszystkim dla osób z przewlekłymi biegunkami, np. w przypadku wrzodziejącego zapalenia jelita grubego, choroby Leśniowskiego-Crohn’a i dla wszystkich osób, które nie zauważyły wyraźnej poprawy po przejściu przez Dietę Wstępną GAPS.

Produkty, które mogą się na niej pojawiać to:

• krótko gotowane buliony i wywary na bazie mięsa i ryb z kośćmi, chrząstkami, skórą, nie na samych kościach
• mięso i ryby, zwłaszcza gotowane, z czasem również w innych formach
• tłuszcz zwierzęcy
• nabiał fermentowany, przy czym u osób z bardzo wyniszczonym układem pokarmowym dobrze jest zrezygnować z nabiału krowiego, lepiej sprawdzi się kozi, owczy; w przypadku biegunek – najlepiej sprawdza się serwatka,
• jajka, na początku surowe żółtka,
• napary ziołowe,
• w następnej kolejności wprowadza się soki z kiszonek,
• ważne jest aby dodawać duże ilości soli do przygotowywania swoich posiłków!

Po ustąpieniu biegunek i poprawie pracy układu pokarmowego można spróbować wprowadzić kiszoną cukinię – jeżeli będzie dobrze tolerowana – można przejść się do Diety Wstępnej GAPS.

DIETA GAPS W WERSJI KETOGENICZNEJ

Ta wersja, podobnie jak Dieta GAPS bez Warzyw, kierowana jest do osób, u których nie widzi się zbyt dużej poprawy w przypadku Diety Wstępnej GAPS. Dr Natasha poleca tę wersję w niektórych przypadkach nowotworów i boreliozy.

Najważniejszą różnicą w stosunku do standardowej diety ketogenicznej jest – jak już możecie się domyślać – duża ilość bulionów. Nie stosuje się również olejów MCT, zamiast nich pojawia się masło z niepasteryzowanej śmietany, kwaśna śmietana i opcjonalnie olej kokosowy.

POST GAPS

Spożywa się na nim wyłącznie klarowne płyny:

• rosół,
• wywary warzywne,
• wodę z sokiem z cytryny lub szczyptą soli,
• soki z kiszonek i zakwasy,
• serwatkę,
• świeżo wyciskane klarowne soki wyłącznie z warzyw.

Dobrze jest zrobić taki post w momencie, kiedy czujesz, że Twój organizm potrzebuje odpocząć od trawienia. W odróżnieniu od klasycznych postów, na Poście GAPS pojawia się bulion. Osoby niedożywione oraz kobiety w ciąży powinny podchodzić ostrożnie do wszystkich rodzajów postów, łącznie z Postem GAPS.

DIETA GAPS Z WIĘKSZĄ ILOŚCIĄ WARZYW

To przeciwny biegun Diety GAPS. Nie jest to dieta wegetariańska, wciąż buliony i mięso są podstawą diety, ale pojawia się na niej dużo większa ilość warzyw w stosunku do mięsa i bulionów. Ta wersja Diety GAPS kierowana jest do osób, których metabolizm wymaga większej ilości węglowodanów. Wciąż dobrze by było – przed przejściem na DietĘ GAPS bez Warzyw – przejść przez Dietę Wstępną GAPS.

Przed zastosowaniem którejkolwiek z wersji Diety GAPS zapoznaj się przynajmniej z ich pełnym opisem, który możesz znaleźć w książkach GAPS lub zasięgnij porady specjalisty. Protokół GAPS to dużo szersze zagadnienie, które nie ogranicza się wyłącznie do wymienienia dozwolonych produktów. Zrozumienie zasad Diety GAPS ułatwi Tobie zmianę wielu nawyków, nie tylko żywieniowych.

Każdy z nas jest inny i ma inne potrzeby

Doktor Natasha powtarza:

„Słuchaj tego, co mówi do Ciebie Twoje ciało! Ono wykonuje biliony obliczeń na sekundę i wie dużo lepiej niż jakikolwiek naukowiec, dietetyk czy lekarz czego mu potrzeba.”

Kiedy wrócisz do naturalnego odżywiania, pozbędziesz się toksycznych substancji z Twojego otoczenia, dasz szanse Twoim zmysłom prawidłowo odczytywać i przetwarzać informacje – będziesz dokładnie wiedzieć co masz jeść. Wszystkie wskazówki, które znajdziesz w książkach GAPS, jak również w moich e-bookach, czy wpisach na blogu – traktuj jako pomoce do zrozumienia swojego własnego ciała.

Powodzenia!